رابطه جو اجتماعی مدارس با پرورش مهارتهای اجتماعی دانش آموزان
مهارتهای اجتماعی دارای مولفه‌های مختلفی است و صاحب نظران در مورد مولفه‌های مهارتهای اجتماعی دیدگاه‌های متفاوتی دارند.اما همه صاحب‌نظران بر مولفه‌هایی چون همدلی،همیاری،توانایی دیداری و شنیداری ،مسئولیت پذیری،ابراز وجود،حل مسئله و غیره توافق دارند. در این مقاله به نقش نهادهای مختلف در پرورش مهارتهای اجتماعی دانش آموزان پرداخته شده است.
ایلنا؛ درسال‌های اخیر توجه زیادی به مبحث تعامل اجتماعی شده‌است .می‌توان گفت تقریبا پژوهشگران تمامی رشته‌های علوم اجتماعی و تربیتی به مفهوم مهارت اجتماعی علاقه‌مند شده‌اند .به طور کلی مهارتهای اجتماعی به آن دسته از مهارت‌هایی گفته می شود که ما در تعاملات میان فردی خود به کار می‌بریم کسی دارای مهارت اجتماعی است که با دیگران طوری ارتباط برقرار کند که بتواند به حقوق ،الزامات ،رضایت خاطر و یا انجام وظایف خود در حد معقولی دست یابد ،بی آنکه حقوق ،الزامات ،رضایت خاطر یا وظایف دیگران را نادیده بگیرد،و در عین حال بتواند در این موارد مبادله ای باز و آزاد با دیگران داشته باشد. برخی کارشناسان این حوزه معتقدند مهارتهای اجتماعی عبارت است از فرآیند‌های مرکبی که فرد را قادر می سازد به گونه ای رفتار کند که دیگران او را با کفایت تلقی کنند.
چگونگی ایجاد جو مطلوب در مدرسه
نهادهای مختلفی در زمینه پرورش مهارتهای اجتماعی نقش دارند که یکی از مهمترین این نهادها علاوه بر خانواده مدرسه است.در مدارس نیز عوامل گوناگونی در پرورش مهارتهای اجتماعی دانش آموزان تاثیر دارند ،یکی از مهمترین عوامل مرتبط با مدرسه جو اجتماعی مدرسه است. بسیاری از صاحب‌نظران ویژگی‌های مدرسه ،بویژه جو مدرسه را ازعوامل موثر و اثر بخش در مدرسه و رشد ابعاد شخصیت و پیشرفت تحصیلی دانشآ موزان قلمداد می کنند.
جو اجتماعی به عنوان کیفیات و خصوصیات مدرسه تعریف می شود که نگرش‌ها، رفتار و عملکرد افراد را تحت تاثیر قرار می دهد به تعبیر دیگر جو حاصل روابط و کنش‌های متقابل میان گروه‌های درونی مدرسه یعنی فراگیران، معلمان، مدیر و سایر کارکنان است به اعتقاد صاحب نظران مدیر مدرسه احتمالا مهمترین شخص در ایجاد جو مطلوب در مدرسه و تحکیم آن است .به علاوه معلمان نیز به عنوان مدیران کلاس در تعیین جو کلاسی نقش دارند و بر رفتار دانش آموزان تاثیر بسیاری می گذارند.
معلم برای مدیریت کلاس اختیارات رسمی و قانونی دارد او انتظارات و اهداف کلاسی را مشخص می کند و حدود آزادی و عمل دانش آموزان و میزان مشارکت آنان در برنامه های کلاسی را تعیین می کند.با وجود آنکه جو کلاسی تا حدی تابعی از جو عمومی مدرسه است اما هر کلاس درسی جو مشخص و خاص خود را دارد.
یک معلم چه آگاه باشد و چه آگاه نباشد در اثر عملکرد خاص خود بویژه نحوه تعامل با فراگیران ، یا حتی در اثر استفاده از روش‌های تدریس ،علاوه بر انتقال اطلاعات به صورت مستقیم یا غیر مستقیم در تربیت فرهنگی و پرورش مهارتهای اجتماعی مخاطبان خود نقش دارد در این راستا به نظر می رسد آنچه برای فراگیران مهم و با ارزش تلقی می شود گذشته از ضبط و کسب اطلاعات ، پرورش مهارتهای اجتماعی آنها باشد.
ازآنجا که فراگیران در صحنه وسیع اجتماعی با برنامه های درسی تعریف شده و یکسانی برخورد نمی‌کنند بنابراین بایستی توانایی حل مسئله و گشودن گره‌ها و مشکلات زندگی را در آنها پرورش داد ،که این امر مستلزم پرورش مهارتهای اجتماعی دانش آموزان است
بر اساس موارد مطرح شده سئوال اساسی این است که: آیا بین جو اجتماعی مدارس راهنمایی و پرورش مهارتهای اجتماعی دانش آموزان پسر شهر همدان در سال تحصیلی 90-91 رابطه وجود دارد؟
تأثیر مهارتهای زندگی در جلوگیری از نا‌هنجاری‌های رفتاری دانش آموزان
امروزه فلسفه تعلیم و تربیت براساس پرورش تمامی ابعاد پرورش شخصیت فرد استوار است.بدین معنی که برای پرورش تمامی ابعاد شخصیت و تحویل انسانی سالم ،خلاق ،رشد یافته از نظر اجتماعی و مفید به حال جامعه ،لازم است که به موازات توسعه قوای فکری به پرورش قوای جسمانی،عاطفی،و اجتماعی انسانها نیزتوجه شود.
اگر آموزش و پرورش را عاملی موثر در آماده سازی افراد برای زندگی در جامعه قلمداد کنیم، یکی از مهمترین وظایف آن فراهم آوردن زمینه آموزش و پرورش و رشد مهارتهای اجتماعی است.
اهمیت عملکردهای آموزش و پرورش بر پرورش مهارتهای اجتماعی تا آنجاست که روسو آن را کشتی نجات دهنده بشر اجتماعی و صاحب‌نظران دیگر آن را عامل رضایت‌بخش برای زندگی همه افراد جامعه می‌دانند.
تحقیقات انجام شده بیانگر تاثیر بسیار زیاد آموزش مهارتهای زندگی در جلوگیری از نا هنجاریهای رفتاری دانش آموزان بوده است صاحب نظران بر این باورند که جو مدرسه بر شکل گیری خود انگاری دانش آموزان ،نوع نگرش آنها به تحصیل و برقراری روابط مطلوب با دیگران تاثیرمی گذارد .
پرورش مهارتهای اجتماعی برای ایجاد همزیستی مسالمت آمیز ،بهبود مهارتهای بین فردی ،پرورش احساس تعلق و همبستگی ،ایجاد روحیه تعاون و از خود گذشتگی ،پرورش شهروندانی سازنده ،دموکراتیک بالنده و مهم‌تر از همه پرورش هویت جمعی بسیار مفید است .با توجه به این که انتظار می رود نهاد تعلیم و تربیت بیشتر از سایر نهادها در این زمینه نقش بی بدیل ایفاء کند و باعنایت به اینکه مدرسه و تمام عوامل موجود در آن به عنوان مهمترین پایگاه نهاد تعلیم و تربیت در این زمینه رسالت فطری به عهده دارند لذا بررسی رابطه جواجتماعی مدرسه و پرورش مهارتهای اجتماعی ضروری است .
زمینه های مناسب برای کسب مهارتهای اجتماعی
بسیاری از محققان جامعه شناسان و علوم اجتماعی معتقدند مدرسه به عنوان یک نهاد اجتماعی عامل مهمی در رشد اجتماعی دانش آموزان محسوب می شود. آنها براین باورند اگر جو سازمانی مطلوب در مدرسه حاکم باشد و مهارتهای اجتماعی به صورت هدفمند ،روش مند و بر اساس و یژگی‌ها وخصوصیات دوران رشد در مدارس به دانش آموزان به صورت رسمی و غیر رسمی آموزش داده شود، زمینه و بستر مناسب برای کسب مهارتهای اجتماعی دانش آموزان فراهم می شود.
این کارشناسان در پژوهشی تحت عنوان بررسی عملکرد مدرسه در ایجاد و پرورش مهارتهای اجتماعی دانش آموزان دریافتند که، مدرسه با هر ترکیبی از کارکنان وهرنوع برنامه و ماده درسی بررشد مهارتهای اجتماعی دانش آموزان کمک می کند. درتحقیقی دیگر تحت عنوان بررسی تأثیر ترکیب گروه ها بر جو اجتماعی مدارس بر رفتار یادگیرندگان دریافتند که ترکیب گروه و جو اجتماعی مدرسه90 درصدبر فعالیت‌های یادگیری فراگیران موثر است.
از این رو آنها بر این باورند که تقویت رقابت انفرادی ،خود پنداری منفی و نگرش منفی نسبت به فعالیت های گروهی از جمله عواقب منفی مدارس دارای جو بسته است.
در مجموع می‌توان گفت تعیین رابطه بین جو اجتماعی مدارس با پرورش مهارتهای اجتماعی دانش آموزان و تعیین رابطه بین جو اجتماعی مدارس با مسئولیت پذیری دانش آموزان تأثیر گذار است .
تهیه وتنظیم: وحید سلگی
-منابع در دفتر ایلنا موجود است.
