تأثیر کافئین بر سلامت ورزشکاران

به گزارش ایلنا، محققان در سال ۱۸۲۱ کافئین را از قهوه جدا کردند. هرچند در آن زمان، سابقة طولانی در بین فرهنگ‌های مختلف داشت. امپراطور چین شن نونگ (Shen Nung)، در حدود سال ۲۷۳۷ قبل از میلاد، دم‌کرده‌های ساخته شده از برگ‌های چای را می‌نوشید.

البته این را باید بدانید که چای سیاه نسبت به قهوه حاوی کافئین کمتر و نسبت به چای سبز حاوی کافئین بیشتر است که البته به روش دم کردن آن بستگی دارد.

 سایر فرهنگ‌ها، عمدتاً در مناطق عرب‌نشین، نوشیدنی‌های ساخته‌شده از قهوه را می‌نوشیدند و این عادت با استفاده از چندین نوع فراورده مانند دانه‌های قهوة برشته‌شده، یربا ماته (نوشیدنی سنتی آمریکایی) و غیره در جهان گسترش یافت. این گیاهان از زمان‌‌های نخستین به‌عنوان محرک استفاده شده‌اند و در حال حاضر هم استفاده می‌شوند به‌طوری‌که ورزشکاران هنوز آن را ازطریق فراورده‌های مختلف مصرف می‌کنند.

کافئین شاید بارزترین نمونه از این‌که چگونه پیشرفت تحقیقات در مکانیسم عمل یک مادة خاص، مصرف آن در ورزش را اصلاح کرد، باشد. در اواخر دهة ۸۰، مؤسسه‌های ضد دوپینگ به‌صورت کمی کافئین را جز مواد ممنوعه قرار دادند. بااین‌وجود، بعداً در سال ۲۰۰۴ از لیست ممنوعه حذف شد و در برنامة نظارت مؤسسة ضد دوپینگ جهانی قرار داده می‌شود زیرا نسبتاً محصولات محتوی کافئین، به طور منظم در بیشتر نوشیدنی‌ها استفاده می‌شود.

در ابتدا، آن یک ماده‌ای بود که فقط در دوزهای بالای mg/kg ۶-۹ باعث اثرات نیروبخش ازنظر آماری معنادار شد، امروزه دوزهای ده برابر کمتر نه‌تنها با اثرات شناختی قابل‌توجه، بلکه به‌صورت مفید در انجام فعالیت‌های ورزشی استفاده می‌شوند.

امروزه تجویز دوزهای کم کافئین، mg/kg ۱-۲، به طور ویژه در دوره‌های خستگی ذهنی مفید هستند و باعث می‌شود کافئین برای ورزش‌های مختلف مناسب باشد.

اما این را باید در نظر داشت که کافئین باعث آزاد شدن اسیدهای چرب از بافت چربی می‌شود که در نتیجه چربی بیشتری و گلیکوژن کمتری به‌عنوان سوخت مورداستفاده بدن قرار می‌گیرد. کافئین یک محرک است که ضربان قلب را در حالت استراحت و همچنین تولید اسید معده و تعداد دفعات ادرار کردن را افزایش می‌دهد که سبب ازدست‌رفتن آب بدن خواهد شد و بروز اختلالات گرمایی را در ورزشکاران افزایش می‌دهد؛ فروش مکمل‌های کافئین‌دار به دلیل داشتن دوز بسیار بالا در بسیاری از کشورهای جهان ممنوع است؛ بنابراین ورزشکاران باید در مصرف مکمل‌های حاوی کافئین احتیاط لازم را به عمل بیاورند.

دانیال اسداللهی سهی

کارشناس ارشد فیزیولوژی ورزشی