کتاب «بازرگانی و اصناف پیشه ور در عهد صفوی» منتشر شد
کتاب «بازرگانی و اصناف پیشه‌ور در عهد صفوی»، تألیف مهدی کیوانی، توسط انتشارات مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی(مرکز پژوهشهای ایرانی و اسلامی) چاپ و منتشر شد.
به گزارش ایلنا، کتاب «بازرگانی و اصناف پیشه ور در عهد صفوی»، تألیف مهدی کیوانی، توسط انتشارات مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی(مرکز پژوهشهای ایرانی و اسلامی) چاپ و منتشر شد.
دورۀ صفوی نه‌فقط برای تاریخ ایران، بلکه از حیث تاریخ جهانی نیز اهمیت خاص دارد و توجه به‌آن، می‌تواند بر بخش‌هایی از موضوعات سیاسی، اجتماعی و اقتصادی بین‌المللی نیز روشنی‌هایی بیافکند. هم از این‌روست که از گذشته‌های دور، پژوهشگران تاریخ، بررسی همه جانبۀ حکومت سلسلۀ صفوی را بر ایران، موضوع انواع تحقیقات و پژوهشهای خود قرار داده‌اند؛ به ویژه که با کشف و انتشار آثار و اسناد و دیگر یادگارهای آن ادوار در ایران و جهان، زوایای نویی از موضوع در برابر دیدگان دلبستگان به این گونه مباحث گشوده می‌شود. واقع آن است که با وجود انبوهی از پژوهشهای شرقی و غربی در باب صفویان، هنوز جوانب ناشناخته از آن ادوار اندک نیست و به ویژه در موضوعات اجتماعی و اقتصادی، مجال فراخی در برابر پژوهشگران تاریخ قرار دارد و از همین طریق است که می‌توان ریشۀ بسیاری از حوادث و رویدادها و تحولات بعدی را در طول این چند قرن و مناسبات ایران با قدرت‌های بزرگ جهانی در آن عهد جست و جو کرد.
کتاب حاضر، نمونه‌ای از پژوهش در موضوعات اجتماعی و اقتصادی عصر صفوی است و مسلّم است که در ارتقاء مطالعات صفوی سخت مؤثر و سودمند واقع خواهد شد.
محور اصلی این تالیف را می‌توان تلاشی در جهت توصیف تجارت، صنف تجار و اصناف پیشه‌ور عهد صفویه عنوان کرد. اصناف، به‌عنوان یکی از کهن‌ترین نهادهای مدنی در ایران دورۀ اسلامی، به‌دلایل گوناگون، از جمله عدم استقلال سیاسی و سلطۀ همه‌جانبۀ حاکمیت‌های بیگانه، از آغاز خلافت بنی‌امیه تا برآمدن صفویه، کمتر توانستند از عهدۀ تعهدات اقتصادی و اجتماعی خود برآیند.
پرسش اصلی کتاب این است که: با وجود فراهم شدن شرایط نسبی برای تولد و رشد صنف تجّار و اصناف پیشه‌ور، به‌عنوان نطفۀ زایش و بالش طبقۀ متوسط، چه شد که چنین تحول تاریخ‌سازی تحقق پیدا نکرد؟ دو شرط اصلی برای زمینه‌سازی مناسب جهت وقوع آن تحول، عبارت بودند از: تامین امنیت و آرامش بی‌سابقه و تشکیل سرمایۀ کافی. در سایه‌سار کاردانی شاه عباس اول، این دو شرط، به شکل شگفت‌آوری، جامۀ عمل پوشیدند. با اعمال شیوه‌های سخت‌گیرانه، امنیت شهرها و جاده‌ها برای تردد تجار ایرانی و بیگانه، به صورتی بی‌سابقه تامین گردید. سرمایۀ کافی هم از طریق اعمال سیاست قورق ابریشم و فروش آن به بازرگانان و کمپانی‌های اروپایی فراهم شد. به این ترتیب، مسکوکات زرین و سیمین که می‌توانست از آن به عنوان سرمایۀ ملی استفاده شود، برای نخستین بار، در حجم قابل‌توجهی وارد ایران شد.
بنابراین، بخش دیگری از پرسش اصلی این است که چه عواملی مانع تحقق این امر شدند. چرا تجار و کمپانی‌های غربی موفق شدند تا با تخریب همان اقتصاد کم‌رمق ولی خودکفای ایران، خود و تجار ارمنی وابسته را جانشین تجار ایرانی نمایند؟
این کتاب بر آن است که با پاسخ به این پرسش‌ها، عوامل ضعف تجّار و اصناف پیشه‌ور بومی و عدم تشکیل طبقۀ متوسط را بررسی نماید.
دربارۀ این اثر، یادآوری دو نکته ضروری می‌نماید: نخست، توجه به شرایط خوب و بدی که انحصار ابریشم برای تجار و اصناف پیشه‌ور به‌وجود آورد و دوم، اینکه با وجود کمبود منابع فارسی، خوشبختانه وجود ده‌ها سفرنامۀ اروپایی به مولف این امکان را داد تا برای نخستین‌بار، دربارۀ تجارت و اصناف عهد صفوی، به‌عنوان بزرگترین بخش تاریخ اجتماعی این دوره، کتاب مستقلی به نگارش درآورد.
کتاب«بازرگانی و اصناف پیشه‌ور در عهد صفوی» شامل دو دفتر است. دفتر اول حاوی مطالب زیر است:
بخش اول
مقدمه بر فلسفه‌ای از تاریخ ایران
موقعیت ساختار‌های پنجگانۀ تاریخ ایران در عهد صفویه
نقش ایلات قزلباش در ادارۀ ایران عهد صفویه
بخش دوم
دیباچه‌ای بر تاریخ اقتصادی ایران قبل از صفویان
رشد طبقۀ متوسط و نقش آنان در گسترش شهر و شهرنشینی در اروپا
نگاهی به تاریخ شهرنشینی از آغاز تا پایان صفویان
دربارۀ شهرهای بزرگ ایران در عهد صفویه
بخش سوم
موانع شکل‌گیری طبقۀ متوسط در عهد صفویه
انحصار ابریشم
دخالت شاهان صفوی در تجارت داخلی و خارجی
وضعیت و جایگاه تجار بومی
بازرگانان ارمنی
تجار و دلالان هندی
تجار یهودی و کسبۀ زرتشتی در تجارت داخلی
بخش چهارم
دیباچه‌ای بر حضور کمپانی‌های اروپایی در اقتصاد ایران عهد صفوی
پرتغالی‌ها و اشغال هرمز
کمپانی هند شرقی انگلیس در ایران
کمپانی هند شرقی هلند در ایران
تجار و کارگزاران تجاری تزاران روس در ایران
مقدمه‌ای بر مناسبات ایران و عثمانی در عهد صفویه
بخش پنجم
دیباچه‌ای بر امکانات و خدمات تجارت داخلی
راه‌های کاروان‌رو
کاروانسرا و آب‌انبارها و امنیت راه‌ها
پول و مسکوکات
گمرکات و عوارض
صادرات و واردات
نتیجه‌گیری
فهرست مطالب دفتر دوم این کتاب به شرح زیر است:
بخش اول
اصناف پیشه‌ور از آغاز تا صفویه
پیشینه اصناف پیشه‌ور و تاجر در سرزمین‌های مسلمانان
پیشینه اصناف اروپایی
بخش دوم
در معنی صنف و تعداد اصناف عهد صفویه
تشکیلات اصناف پیشه‌ور
کارگزاران دولتی و نیمه‌دولتی اصناف
تشکیلات درون‌صنفی پیشه‌وران و هنرمندان
بخش سوم
اصناف و مالیات
نظارت بر قیمت‌ها
محدودیت‌ها و انحصارات
دادگاههای صنفی و وظایف آن
مسئولیّت‌های اجتماعی اصناف
فعالیت‌های سیاسی اصناف پیشه‌ور
بخش چهارم
اصناف شاهی
صنف نسّاجان
اصناف حاشیه‌ای و معرکه گیران
پیشه‌وران و هنرمندان غیرمسلمان
نتیجه‌گیری
« بازرگانی و اصناف پیشه ور در عهد صفوی» تألیف دکتر مهدی کیوانی در704 صفحه و بهای 285 هزار تومان، توسط انتشارات مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی با شمارگان 500 نسخه به چاپ رسیده است.
این کتاب از تاریخ 21 خرداد ماه 1400 قابل سفارش است. علاقمندان به تهیۀ این کتاب، برای کسب اطلاع بیشتر می توانند با فروشگاه انتشارات مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی: ۰۲۱۲۲۲۹۷۶۷۷؛ ۰۹۱۲۷۳۶۲۶۸۴ تماس حاصل نمایند.
