متولیان فرهنگ و هنر چرا نباید بدانند چه بر هنرمندان گذشته است؟/ برای انجام دادن کار نیازی به جلسه و اعتراض نداریم/ چرا پول جشنواره صرف حمایت از هنرمندان نشد؟

«ژاله کاظمی» نویسنده، کارگردان و بازیگر تئاتر خیابانی در گفتگو با خبرنگار ایلنا، از مشکلاتی گفت که این گونه تئاتری با آن دست به گریبان است و باید هرچه سریع‌تر فکری برایشان شود.

او در ابتدای صحبتش با تاکید بر اینکه «وقتی باید مشکلی را بیان کنیم که گوشی برای شنیدن باشد یعنی طالب این باشند که بخواهند مشکلی را حل کنند.» گفت: واقعیت این است که نه اکنون، که در مدیریت‌های قبلی هم احساس می‌کنم که چنین خواستی وجود نداشته است. صرفاً داریم وقت تلف می‌کنیم و عمر آدم‌ها را هدر می‌دهیم و در فقر اینها را جلو می‌بریم و وعده می‌دهیم که مدیریت بعدی بیاید و مدیریت جدید، اتفاق دیگری را رقم بزند. البته بعضی از مدیرها هستند که کاری را انجام می‌دهند اما غالبا آنها را نگه نمی‌دارند؛ انگار مدیری که کار کند برای سیستم سم است و پذیرش نمی‌شود.

کاظمی با اشاره به نامه اعتراضی حدود سیصد تن از هنرمندان تئاتر خیابانی خطاب به وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی که مدتی پیش رسانه‌ای شد، یادآور شد: حتی اگر این نامه نوشته نمی‌شد، ما پیگیری می‌کردیم که تغییری در دفتر تئاتر خیابانی اتفاق بیفتد. چون می‌بینیم که یک مدیر می‌گوید پول نیست، اما کماکان جشنواره‌ها برپا می‌شوند. این یعنی پول هست، اما برای داور و بازبینی و عده‌ای خاص. چرا برنامه‌ریزی نمی‌کنند که با آن پول از اجرای عمومی جوان‌ها حمایت کنند؟

این نویسنده و کارگردان تئاتر ادامه داد: اما الان وضعیت تئاتر ما به مرحله‌ای رسیده که نامه بنویسند، برایش امضا جمع کنند و عده‌ای بگویند فلان افراد، فعال تئاتری بودند یا نه؟ اصلاً به نظر من هر کسی که حتی یک کار در تئاتر خیابانی اجرا کرده باشد امید این را دارد که کار بعدی‌اش را به اجرا برساند پس عنوان هنرمند فعال به او هم اطلاق می‌شود؛ چنین کسی هم حق دارد که به روند فعلی تئاتر خیابانی اعتراض کند. اما سوال من این است که اصلاً چرا باید به مرحله اعتراض برسیم؟ یعنی آنقدر مسئولان ما ناآگاه هستند که باید نامه اعتراضی بنویسیم تا بفهمند که چه اتفاقاتی برای تئاتر رخ داده؟! با این نامه عملاً داریم به مسئولینی که در راس دستگاه فرهنگ و هنر هستند توهین می‌کنیم!

کاظمی با بیان اینکه «قبل از این هم مشکلات را داشتیم اما در این یک سال کرونا بیشتر و بدترش کرده.» خاطرنشان کرد: این مشکلات فقط مختص تئاتر خیابانی یا حتی تئاتر نیست؛ به‌طور کلی هنر این مملکت جایگاهش مشخص نیست. درست است که نامه‌ای که برای وزیر فرستاده شد از طرف هنرمندان تئاتر خیابانی بود، اما فاجعه فراتر از اینهاست. من که در یک حیطه کار نمی‌کنم، سیستم را می‌بینم و متوجه می‌شوم که وضعیت بسیار اسفبار است؛ مسئولان که در راس فرهنگ و هنر این کشور هستند نباید بدانند که در این یک‌سال چه بر سر هنرمندان کشورش گذشته است؟ منِ هنرمندِ نوعی، با ۱۳ سابقه بیمه، برای این روزهای بیکاری‌ام حقوق بیکاری هم ندارم. چرا در این شرایط نباید مسئولان فکر کنند که اینها قرار است زندگی‌شان را از کجا و چطور بگذرانند؟

او یادآور شد: همکاری دارم که پس از تعطیلی کرونایی تئاترها، با موتورش کار می‌کند اما بعضی‌ها حتی هم این موتور را هم ندارند. واقعاً معتقدم دغدغه برخی مسئولان فقط همان حقوق و مزایایی است که ماه به ماه دریافت می‌کنند و برای نیروهای انسانی زیر نظرشان کاری قرار نیست انجام دهند. فقط یک روند اداری را طی و کارتابلی را پر می‌کنند تا بگویند در دوره مدیریت‌مان این کارها را انجام دادیم. در صورتی که اگر می‌خواستند کاری کنند نه نیاز به جلسه داشت نه اعتراض هنرمندان؛ چون می‌دانند که باید چه کارهایی بکنند و نمی‌کنند.

این فعال تئاتر خیابانی ادامه داد: اگر نه چرا باید به طور مثال، جشنواره تئاتر فجر را در سال کرونایی که تئاتر زمین‌گیر شده بود برگزار می‌کردند؟ چرا نباید یک سال آن را برگزار نکنند و بودجه‌اش را صرف حمایت از هنرمندانی کنند که در این یک‌سال زمین خورده‌اند؟ چقدر پول برای داور و بازبین و... پرداخت شد؟ همین بودجه اگر صرف تئاتر به خصوص تئاتر خیابانی می‌شد چند کار در تهران و شهرستان‌ها می‌توانستند اجرا شوند؟ یک سیستم سرراستِ دو دو تا چهارتایی است. اما لقمه را دور سرشان می‌چرخانند و نمی‌خواهند کاری بکنند.

کاظمی با اشاره به «نبود سیاست‌گذاری و ترسیم چشم‌انداز برای آینده تئاتر خیابانی» به عنوان یکی از بندهای نامه اعتراضی هنرمندان به وزیر، تصریح کرد: چنین خواسته‌ای مستلزم این است که مسئولان، آینده‌ای برای تئاتر خیابانی در نظر بگیرند و بخواهند برایش کاری انجام دهند. اعتراض اول من این بود که چرا کسی باید ۸ سال در جایگاه مدیر دفتر تئاتر خیابانی بماند اما در این مدت، ۳ مدیر بالادستش در اداره کل هنرهای نمایشی تغییر کند؟ آن هم وقتی که ایشان هیچ کار جدیدی در این مدت ارائه نداده است و هیچ فکر جدیدی ندارد.

او با تاکید بر اینکه «وقتی کسی که مسئولیت تئاتر خیابانی کشور را به عهده دارد نمی‌خواهد هیچ تغییری در وضعیت ایجاد کند، چرا باید بماند؟» گفت: پس اولین اعتراض ما این است که مدیریت تئاتر خیابانی کشور باید تغییر کند، چون آینده‌ای برای تئاتر خیابانی متصور نیست. هرچند که به نظر می‌رسد با این تغییر، منافعی به خطر می‌افتد و همان‌ها که منافع‌شان را در خطر می‌بینند اتفاقا امروز در جریان‌های رسمی و تصمیم‌گیر تئاتر خیابانی نفوذ کرده‌اند؛ در هر جشنواره‌ای، تعدادی انگشت‌شمار از هنرمندان تئاتر خیابانی هستند که به این جریان متصل‌اند و می‌توانند کار کنند و مدام تکرار می‌شوند.

کاظمی ادامه داد: به جرأت می‌توانم بگویم که الان در یک باتلاق گیر کرده‌ایم؛ در یک دوره زمانی طولانی، که همین طور ادامه پیدا کرده است. در حالی‌که دوره‌ای را به خاطر داریم که تئاتر خیابانی شروع به اجرای عمومی کرد و در کنارش جشنواره‌ها را هم داشتیم. اما الان فقط داریم در هر استانی جشنواره‌پروری می‌کنیم که در همگی‌شان چرخه داوری ثابت است؛ همان حلقه، داور و دبیر می‌شوند و این یک پروسه سمی و دور باطل است.

این نویسنده و کارگردان تئاتر خیابانی یادآور شد: اگر می‌خواهیم برای آینده تئاتر خیابانی برنامه‌ریزی کنیم باید نقطه شروع را درست کنیم؛ آقای سامان خلیلیان ۸ سال است در دفتر تئاتر خیابانی حضور دارد و زحمت هم کشیده، اما باید یک شروع نوی دیگری داشته باشیم. باید یک مدیر جدید بیاید و سیستم دیگری را راه بیندازد و اگر هم مشکلی پیش آمد خود هنرمندان تئاتر خیابانی پشتش را بگیرند. اگر مدیریت تئاتر می‌خواهد حرکتی کند، باید حرف هنرمندان را بشنوند در حالی که اکنون شنوا نیستند.

کاظمی خاطرنشان کرد: امیدوارم اتفاق خوبی برای تئاتر خیابانی رخ دهد. همکاران نباید از مدیریت جدید بترسند حتی اگر کارآمد نباشد. باید آنقدر تجربه کنید تا بتوانیم به مدیریت خوبی برسیم. این تغییر باعث می‌شود که هر مدیری که می‌آید بداند بچه‌های تئاتر خیابانی این قدرت را دارند که برای بقایشان او را عوض کنند و در این صورت هر خطایی نمی‌کند. اگر نترسیم و جلو برویم و تغییری که در سیستم ایجاد می‌شود را پذیرا باشیم، می‌توانیم امیدوار به آینده خوبی هم باشیم. در حالی‌که الان در یک سیکل ثابت پیش می‌رویم و هیچ اتفاقی برایمان نمی‌افتد و در نتیجه در همین فضا داریم خفه می‌شویم.

او در پایان تصریح کرد: در صورتی که تعداد هنرمندان تئاتر خیابانی کشور آنقدر زیاد هست که همه متحد شوند و برای تغییر و ایجاد فکرهای نو قدم بردارند؛ هرچند که قبول دارم شرایط کنونی بسیار بد است و امیدوارم هنرمندانی که تنها رزق‌شان از تئاتر خیابانی است، این منبع درآمد برایشان باقی بماند و آرامش به زندگی‌شان برگردد.