انتقاد از تخریب خانه زند نوابی در خیابان فلسطین

به گزارش خبرنگار ایلنا،‌ حجت نظری در جریان دویست و پنجاه و دومین جلسه شورای شهر تهران در تذکری گفت: خانه تاریخی زند نوابی، یکی از آثار تاریخی شهر تهران است که در ضلع شمال شرقی میدان فلسطین واقع شده و در زمستان سال ۱۳۸۴ با قدمت دوره پهلوی اول، در فهرست آثار ملی کشور ثبت شده بود. 

او ادامه داد: متاسفانه باوجود رعایت تشریفات ادرای در ثبت این بنا و نیز ابلاغ به مالک در زمان ثبت وعدم اعلام نارضایتی مالک در زمان مقرر، مالکین خانه زند نوابی در سال ۸۸ برای خارج کردن بنا از فهرست آثار ملی به دیوان عدالت اداری شکایت کرده و در ۱۱شهریور همان سال، این بنا به دلیل استناد دیوان به قانون ثبت آثار مبنی، و با این استدلال که تنها آثاری که تا پایان دوره زندیه احداث شده باشند دارای شئون ملی هستند و همچنین با استناد به استفساریه شورای نگهبان، این اثر را از فهرست آثار ملی کشور خارج می‌کند.

نظری افزود: بدین ترتیب این اولین اثر در ایران محسوب می‌شود که با رای دیوان از ثبت خارج شد و تا امروز، حدود ۱۴ اثر تنها در شهر تهران از ثبت خارج شده‌اند. شماری از این بناها از تخریب نجات پیدا کرده و تعدادی دیگر نیمه تخریب و یا به صورت کامل تخریب شده‌اند. 

عضو کمیسیون فرهنگی و اجتماعی شورای شهر تهران ادامه داد: پس از خروج از ثبت، مالک از شهرداری درخواست جواز ساخت می‌کند که باتوجه به قرارگرفتن در حریم مسجد امام صادق (ع) و باتوجه به درخواست مالک برای بلندمرتبه سازی (براساس نقل قول‌های شفاهی) شهرداری تهران از صدور پروانه بلندمرتبه در این ملک امتناع می‌کند. 

او با اشاره به تخریب بخشی از خانه در سال ۸۹  ادامه داد: متاسفانه بخشی از این بنا در سال ۸۹  به صورت شبانه توسط مالک تخریب می‌شود که با نامه‌نگاری اداره کل میراث فرهنگی استان تهران، از ادامه تخریب جلوگیری می‌شود. در سال ۱۳۹۰ کمیسیون ماده ۵ شهرداری تهران، در پهنه‌بندی طرح تفصیلی جدید، این بنا را s۱۲۳ تثبیت می‌کند و پس از این رای کمیسیون ماده ۵، مالک از تخریب و نوسازی این بنا منصرف می‌شود، اما متاسفانه پس از ۸ سال، در سال ۱۳۹۸ مالک دوباره درخواست تخریب و نوسازی بنا را می‌دهد و شهرداری نیز از اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان تهران استعلام می‌کند. آن اداره کل در پاسخ اعلام می‌دارد که اثر از ثبت خارج شده و شهرداری اجازه صدور جواز ساخت و ساز وفق قوانین و مقرارات موجود را دارد. شهراری منطقه ۶ نیز جواز تخریب و نوسازی آن را در سال ۱۳۹۹ صادر می‌کند که متعاقب آن شاهد بودیم در هفته گذشته، مالک بخش عمده این بنا را تخریب کرد. این تخریب با اعتراض رسانه‌ها و فعالین حوزه میراث فرهنگی مواجه شد و تخریب نیمه‌کاره ماند. 

نظری گفت: خروج آثار تاریخی از فهرست آثار ملی کشور، پاشنه آشیلی است که متاسفانه در زمان ریاست اسفندیار رحیم مشایی در سازمان میراث فرهنگی به وجود آمد و تا امروز نیز گریبان بسیاری از آثار تاریخی‌مان را گرفته است. تا جایی که در سال‌های اخیر دیوان عدالت اداری با ورود غیرکارشناسی به حوزه آثار ارزشمند که ذاتا در تخصص وزارت میراث فرهنگی است، ورود کرده و چندین اثر واجد ارزش را از ثبت خارج کرده است. متاسفانه سکوت و تاریخ‌گذشتگی قانون، این اجازه را به دیوان داده که در امر غیرتخصصی ورود کرده و حتی شهرداری‌ها را نیز مجبور به صدور پروانه تخریب و نوسازی کند! 

او ادامه داد: دیوان عدالت اداری معمولا در این‌گونه موارد به قانون «حفظ آثار ملی» مصوب آبان ۱۳۰۹ استناد می‌کند که شئون ملی را تنها لایق بناهایی می‌داند که تا پایان دوره زندیه احداث شده باشند، حال آنکه قانون «ثبت آثار ملی» و تبصره آن که در آبان ۱۳۵۲ تصویب شده است، شان ملی را تنها به قدمت بنا تنزل نمی‌دهد. متاسفانه عمدتا در آرا قضات محترم دیوان، اثر چندانی از توجه به قانون اخیر دیده نمی‌شود و تنها به قانون سال ۱۳۰۹ که به آثار دوره زندیه محدود است بسنده می‌کنند.

او گفت: شهرداری که خود معمار و دایه دار حوزه فرهنگی و بافت تاریخی است همچنان نسبت به اینگونه اتفاقات با جدیت و شدن مورد انتظار برخورد نمی‌کند. 

نظری ضمن درخواست از وزارت میراث فرهنگی برای به روز کردن قوانین گفت: ‌لازم است وزارت میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری یک‌بار برای همیشه، در تعاملی توامان با مجلس شورای اسلامی برای به‌روز کردن قانون و نیز دیوان عدالت اداری برای توجیه قضات محترم نسبت به اهمیت میراث فرهنگی و هویت جمعی اقدام کرده و برای عمل به وظایف ذاتی خود، اراده‌ای جدی‌تر از خود نشان دهد. از سویی دیوان می‌تواند با ایجاد شعب تخصصی میراث فرهنگی، به صورت حرفه‌ای و تخصصی به این حوزه ورود پیدا کرده تا در آینده شاهد تخریب تاریخ، هویت، خاطرات جمعی و فرهنگی میلیون‌ها ایرانی نباشیم.