ایلنا پیگیری کرد؛
حکم تخریب ساخت‌وسازها در محلِ کشفِ تابوت برنزی، حلقه قدرت و دکمه‌های زرین گرفته شد/ تهدیدات مزارع نرگس برای شهر باستانی ارجان/ دیوارکشی ممنوع
چندسالی است بهبهان به واسطه مزارع نرگس و برگزاری جشن‌هایی که زمان برداشت گل نرگس برگزار می‌شود شناخته شده اما این مزارع در عرصه و حریم شهر باستانی ارجان هستند و همراه با ساخت و سازهای ناهمگون بلای جان این میراث ثبتی کشور شده‌اند.
به گزارش خبرنگار ایلنا، سال‌هاست در فصل پاییز، همزمان با رویش نرگس‌ها شاهد برگزاری جشنواره گل نرگس بهبهان هستیم. جشنواره‌ای که به واسطه صدها هکتار مرزعه نرگس که در بهبهان کاشته شده، برگزار می‌شود. هرچند این مزارع نرگس با زیبایی و عطری که به همراه دارند، می‌توانند توسعه گردشگری بهبهان را همراه داشته باشند اما آنچه مشخص است کاشت این مزارع نرگس در حریم و عرصه شهر تاریخی ارجان است که به نوعی بلای جان این میراث ملی کشور شده است.
احسان شیخ بارانی (مدیر پایگاه میراث فرهنگی ارجان و چگاسفلی) با اشاره به تاریخچه شکل‌گیری پایگاه ملی ارجان گفت: پایگاه باستانی ارجان در سال ۸۳ با کمک علی طیبی راه‌اندازی شد که تا سال ۸۶ به کار خود ادامه داد. اما بعد از آن شاهد تعطیلی پایگاه بودیم تا سال ۹۴ که عباس مقدم با حضور در چگاسفلی و آغاز فصل‌های کاوش، این پایگاه جان دوباره‌ای گرفت.
او ادامه داد: از سال ۹۷ به عنوان مدیرپایگاه ملی راجان و چگاسفلی فعال شده‌ام و باتوجه به آنکه بخش اداری برای فعالیت نداشتیم، با تامین اعتبارات درصدد راه‌اندازی سایت اداری برآمدیم. در ادامه به آسیب‌شناسی بخش‌های مختلف ارجان اعم از معماری، تپه‌ها و قنات‌ها پرداختیم و مستندات آن را تهیه کردیم. در عین حال درصدد ساماندهی داده‌های کاوش‌های باستان‌شناسی برآمدیم که از سال۱۳۸۰ تاکنون انجام شده است. در این کاوش‌ها شاهد کشف سفال‌های مختلف متعلق به دوره‌های مختلف تاریخ بودیم که ارزش مطالعاتی زیادی دارند، از این رو اواخر سال ۹۸ بانک سفال را راه‌اندازی کردیم تا تبدیل به مرکزی برای حضور پژوهشگران شود. بیش از ۸۰ باکس سفال در این بانک نگهداری می‌شود که از دوره‌های پیش از تاریخ گرفته تا دوره‌های اسلامی را دربرمی‌گیرد.
به گفته بارانی، تهیه نقشه باستان‌شناسی بهبهان از دیگر برنامه‌های پایگاه ملی ارجان است که براین اساس تاکنون بیش از ۲۵۰ محوطه باستانی و تاریخی در بهبهان و ارجان شناسایی شده است.
ارجان شهر باستانی و مرکز ایالت ارجان است که قدمت آن را به دوره ایلامی‌ها نسبت می‌دهند. خرابه‌های شهر در ۱۲ کیلومتری شمال شرقی بهبهان در دو طرف حاشیه رود مارون اطراف قدمگاه امام رضا(ع) بهبهان واقع شده و وسعت این محوطه باستانی حدود ۵۰۰ هکتار است. شاید بتوان از کشف آرامگاهی که تابوتی بزرگ از جنس برنز در آن قرار داشت به عنوان یکی از مهم‌ترین یافته‌های ارجان یاد کرد. به همراه این تابوت حلقه زرین که به حلقه قدرت ارجان معروف شده است، نود و هشت دکمه زرین، ده ظرف استوانه‌ای، یک خنجر، یک میله نقره‌ای، تنگ و ساغر و سینی برنزی با تصاویر تاریخی پیدا شد که به ۸۰۰ سال پیش از میلاد برمی‌گردد.
با وجود تمام قدمتی که ارجان دارد و با وجود آنکه از ایالات مهم دوره ساسانی در منطقه جنوب غربی ایران بود، بازهم شاهد تخریب‌های متعدد در عرصه و حریم این شهر باستانی هستیم چنانکه به گفته بارانی طی سال‌های گذشته فعالیت چند نهاد آسیب‌هایی را متوجه این میراث ملی کشور کرده است. از یکسو شاهد حفر کانال‌های آبیاری در عرصه و حریم ارجان هستیم و از دیگرسو استخراج معادن اطراف این شهر باستانی سبب شده تا بخش‌هایی از قنات‌ها و معماری‌های باستانی تخریب شود. همچنین مزارع نرگس و ساخت و سازهای بی‌ضابطه از دیگر زخم‌هایی هستند که به ارجان آسیب می‌رسانند.
مدیر پایگاه ملی ارجان و چگاسفلی با اشاره به این آسیب‌ها و تخریب‌ها گفت: برخی از این نهادها از قبل از انقلاب تاکنون در عرصه ارجان فعال هستند و اصولا ساخت تاسیسات برخی از این آنها سبب شناسایی آرامگاه معروف ارجان شد. بیشتر باغ‌های نرگس هم در حریم ارجان قرار دارند. این درحالی است که عرصه و حریم ارجان مصوب شده است. هرچند مانعی برای کشت نرگس در حریم ارجان وجود ندارد و درحال حاضر حدود ۳۰ درصد حریم ارجان توسط مزارع گل نرگس پوشیده شده است اما در کنار آن شاهد ساخت و ساز ویلاها و البته کاشت گسترده مزارع نرگس در عرصه ارجان هستیم که ممنوع است. کشت مزارع نرگس تا حدودی به شهر باستانی ارجان آسیب رسانده است. هرچند طی چند دهه گذشته این آسیب‌ها بیشتر بوده اما بازهم؛ هر زمان جلوی ادامه فعالیت‌ها و ادامه تخریب‌ها گرفته شود، نیکو خواهد بود.
به گفته بارانی، قرار است بر اساس مستندات حقوقی اقدامات لازم برای جمع‌آوری مزارع نرگس که در عرصه ارجان کاشت شده‌اند، انجام شود. نباید فراموش کرد که ارجان ازجمله آثار باستانی ثبت شده در فهرست میراث ملی کشور است.
او ادامه داد: درحال حاضر با وجود آنکه شهر باستانی ارجانی دارای عرصه و حریم مصوب است اما حدود ۱۰ ویلا در عرصه ارجان ساخته شده که بیشتر این ساخت و سازها در زمانی انجام شده که پایگاه ملی ارجان تعطیل بود. در حال حاضر پرونده قضایی این ویلاها تهیه شده و حتا حکم تخریب تعدادی از این ویلاها توسط دادستانی صادر شده است به گونه‌ای که درحال حاضر شاهد ساخت و سازهای جدید در این محدوده نیستیم.
بارانی خاطرنشان کرد: با برگزاری جلسه شورای حل اختلاف درصدد رفع سایر موانعی برآمدیم که طی سال‌های گذشته به واسطه فعالیت برخی از شرکت‌ها در محدوده ارجان بوجود آمده بود. نتیجه برآن شد که دیگر به هیچ وجه ساخت و ساز در عرصه ارجان انجام نشود و از ضوابط عرصه تمکین کنند. هرچند ممکن است تمکین مورد نظر میراث فرهنگی اتفاق نیافتد اما ما آمادگی لازم برای طرح شکایت و ورود از طریق دادگستری استان خوزستان را داریم.
به گفته مدیر پایگاه میراث فرهنگی ارجان وچگاسفلی طی دهه‌های گذشته بسیاری از قنات‌های باستانی این محوطه به واسطه برخی از فعالیت‌ها تخریب شده چنانکه قنات‌های بخشی که به سمت سد آریو برزن می‌رود به‌طور کامل تخریب شده است. فرماندار نیز تاکید دارد که به هیچ وجه اجازه فعالیت به هیچ شخص، نهاد یا شرکت اجازه فعالیت در عرصه ارجان داده نشود.
او ادامه داد: اگر جلوی فعالیت نهادها و بخش‌های تخریب‌گر که تاکنون سبب تخریب حدود ۳۰ تا ۴۰ درصد محوطه شده‌اند، گرفته شود، می‌توان گفت شرایط ارجان مناسب است. شرایط معماری‌ها و بناهایی که در این شهر باستانی بدست آمده خوب است و فقط بحث تخریب‌ها مطرح است. ضمن آنکه بخشی از معماری ارجان که به نظر می‌رسد باید دو طبقه باشد، نیازمند آسیب‌شناسی دقیق‌تر است.
مدیر پایگاه میراث فرهنگی ارجان و چگاسفلی درخصوص برنامه‌های این پایگاه برای سال ۹۹ گفت: تهیه و تکمیل نقشه باستان‌شناسی بهبهان و معرفی هرچه بیشتر محوطه باستانی ارجان و چگاسفلی در فضای مجازی و دخیل کردن مردم در حفاظت از این میراث فرهنگی ازجمله برنامه‌های جاری پایگاه است. درعین حال کاوش مسجد تاریخی ارجان که بخشی از آن سال‌ها پیش توسط دکتر یغمایی کاوش شده بود، در برنامه سال ۹۹ قرار گرفته و اگر اعتبارات لازم تامین شود کاوش‌ها در قالب سایت موزه انجام خواهد شد. هسته مرکزی ارجان را برای این مهم پیشنهاد داده‌ایم.
بارانی یادآور شد: علاوه بر موارد میراثی طرح توسعه گردشگری را نیز مدنظر داریم. روستایی در عرصه ارجان قرار دارد که بیش از دو قرن است که در این مکان بوجود آمده. طرحی پیشنهاد دادیم که با رعایت تمام ضوابط عرصه این روستا ساماندهی و طرح گردشگری در منطقه اجرایی شود. در این میان نباید فراموش کرد که طی سال‌های گذشته هرچند شاهد تبلیغات گسترده برای برگزاری جشن نرگس در بهبهان بودیم اما محور گردشگری که به این واسطه در منطقه شکل گرفت، ابعاد میراثی ندارد و بازدیدکنندگان از مزارع نرگس و حاضران در جشن نرگس، بعد از پایان این مراسم بدون آنکه با تاریخ و میراث فرهنگی منطقه آشنا شوند، بازمی‌گردند.
تخریب ساخت و سازهای غیرمجاز
کبری ابوعلی (رئیس اداره میراث فرهنگی بهبهان) نیز با اشاره به آنکه مردم روستا و اهالی قدمگاه که در عرصه ارجان قرار دارند مدتی است با وجود نداشتن مجوز ساخت و ساز درصدد انجام ساخت و سازهای غیرقانونی برآمده‌اند، گفت: بیشتر این ساخت و سازهای غیرمجاز شناسایی و حکم تخریب آنها گرفته شده است. درحال حاضر حکم تخریب حدود 5 سازه غیرمجاز گرفته شده و به زودی اجرایی خواهد شد.
رئیس اداره میراث فرهنگی بهبهان خاطرنشان کرد: هر سال در سالروز شهادت امام رضا(ع) شاهد مراسم پیاده‌روی در قدمگاه هستیم و با وجود آنکه سال‌هاست رایزنی‌هایی از سوی اوقاف برای ساخت زائرسرا داده شده اما تاکید داریم نقشه‌ها و طرح‌ها باید از سوی پژوهشگاه مورد تایید قرار گیرد.
او درخصوص فعالیت مزارع نرگس در حریم و عرصه شهر باستانی ارجان نیز گفت: فعالیت مزارع گل نرگس از سوی جهاد کشاورزی به ما معرفی می‌شود. در این میان درخصوص فعالیت مزارع نرگس که در حریم ارجان هستند، مشکل خاصی وجود ندارد اما فعالیت مزارع نرگس که می‌خواهند در عرصه ارجان راه‌اندازی شوند، نیازمند کار کارشناسی و گمانه‌زنی‌های لازم است. بحثی که وجود دارد خواسته نرگس‌کاران برای فنس و دیوارکشی است و از آنجا که این بخش‌ها در عرصه ارجان قرار دارند اجازه دیوارکشی داده نمی‌شود ضمن آنکه فنس‌کشی نیز در حریم به دلیل سیمای منظری عرصه ارجان مجاز نیست.
او ادامه داد: شاید در صورت ارائه طرح‌های عظیم گردشگری و با دریافت مجوزهای لازم از سوی پژوهشگاه میراث و گردشگری اجازه چنین کاری داده شود. درحال حاضر درخواست‌هایی وجود دارد که با مجوزهای پژوهشکده و سپری کردن سلسله مراتب فعال خواهد شد.
به گفته ابوعلی، کاشت گل نرگس در حریم ارجان مشکلی ایجاد نمی‌کند اما کاشت درخت با ریشه‌های عمیق می‌تواند مشکل ساز شود. در این میان محصور کردن، زدن اتاقک و هر ساخت و ساز دیگری در این محوطه نیازمند دریافت مجوز پایگاه میراث‌فرهنگی ارجان و چگاسفلی است. البته طی سال‌های گذشته مجوز ساخت اتاقک نگهبانی، ساخت حوض برای صرفه‌جویی در مصرف آب و... داده شده.
او تصریح کرد: درحال حاضر فعالیت نهادهایی که در منطقه فعال هستند بر اساس مجوزهای قانونی باید انجام شود و اگر خلافی صورت گیرد از آنها شکایت می‌شود به گونه‌ای که پرونده شکایت از یکی از این نهادها باز است.
