کتاب «حقوق بشر از دیدگاه امام علی (ع)» منتشر شد

به گزارش ایلنا، کتاب «حقوق بشر از دیدگاه امام علی (ع)» که حاصل یک پژوهش هدفمند و روشمند به شمار می‌آید به سراغ یکی از موضوعات بسیار جدی در عرصۀ اندیشه و عمل رفته و شروع یک حرکت علمی است، اگرچه پایان آن نمی‌تواند باشد ولی گشودن راهی است تا با روشی علمی به سراغ پاسخ سؤالات دینی خود برویم.

این ترجمه، برگردان پایان‌نامۀ دکتری یکی از اساتید دانشگاه بغداد است که از سوی بخش فرهنگی آستان مقدس امیرمؤمنان علی علیه‌السلام چاپ و باترجمۀ محسن عابدی (عضو هیأت علمی دانشگاه شاهد) از سوی نشر هنگام به بازار نشر عرضه شده است و به لحاظ ارزش علمی آن در اختیار خوانندگان گرامی پارسی‌زبان قرار می‌گیرد.

در بخشی از مقدمه کتاب می‌خوانیم:

در کشاکش چالش‌های دشواری که موجودیت و آینده امت اسلامی را در عصر حاضر تهدید می‌کند ماجرای حقوق بشر از جنبۀ عملی و نظری به‌عنوان یک چالش برتر به چشم می‌خورد که باید به شکل منطقی بدان پاسخ داد؛ به‌ویژه با درنظرگرفتن این نکته که دیدگاه غربی درباره حقوق بشر در چهارچوب خاص فکری غرب از نقاط قوتی برخوردار است و این دیدگاه در تلاش است تا الگوی غربی را به دیگر کشورهای جهان نیز تعمیم دهد. هرچند باید توجه داشت که الگوی حقوق بشری غرب نیز از نقاط منفی و تناقضات قابل‌توجهی برخوردار است؛ اما با تمام این اوصاف نمی‌توان این نکته را نادیده گرفت که الگوی حقوق بشری غرب با وجود تمام محدودیت‌ها و کاستی‌ها در اذهان و افکارعمومی از رونق و اقبال بیشتری برخوردار است.

از سوی دیگر اکثریت افراد در جامعه اسلامی دچار سرخوردگی و ناامیدی بوده و انسانیت آن‌ها هر روز توسط دولت‌های استبدادی و نهادهای اجتماعی و اقتصادی پایمال می‌گردد و بخشی از روحانیون وابسته به نهادهای قدرت به شکل نادرستی به توجیه اقدامات حکومت‌های ستمگر مبادرت جسته و به سیاست‌های غلط آن‌ها مشروعیتی ساختگی و دروغین بخشیده‌اند. بدین‌جهت است که ملاحظه می‌کنیم انسان مسلمان در کشاکش میان متون دینی با واقعیت خارجی از یک‌سو و ارزش‌های جهانی با هویت و نشانه‌های خاص از سوی دیگر، حقوق خویش را از دست داده است و درست در چنین دریای ناآرام و طوفانی است که کشتی نجات اسلام با برخورداری از تجربه‌ای ممتاز و برجسته راه نجاتی را در برابر خود می‌بیند. آری! امام علی بن ابی‌طالب علیه‌السلام یکی از بزرگ‌ترین و شناخته‌شده‌ترین چهره‌های این تجربه ناب در جنبه‌های گوناگون زندگی انسانی و از جمله حقوق بشر به شمار می‌آید. تجربه‌ای که امروزه برای استوار ساختن پایه‌های اندیشه بلند اسلامی سخت بدان نیازمند هستیم.

فرضیه تحقیق

فرضیۀ ما در این کتاب این است که امام علی بن ابی‌طالب علیه‌السلام درباره حقوق بشر از دیدگاه برجسته و ممتازی برخوردار است که از یک سو از همه‌جانبه‌نگری و عمق و قابلیت اجرا برخوردار بوده و از سوی دیگر می‌توان برای حل مشکل حقوق بشر در وضعیت حاضر از آن بهره گرفت.

روش تحقیق

محیط بحث حاضر به‌گونه‌ای است که از چند عنصر اصلی مانند تاریخ فقه و سیاست باید بهره گرفت؛ لذا باید از روش تحلیلی و تاریخی به‌عنوان روش اصلی در انجام این مطالعه استفاده کرد؛ اما گاهی نیز به اقتضای بحث ناگزیریم که از روش مطالعات تطبیقی نیز کمک بگیریم.

دشواری‌های تحقیق

۱- با وجود فراوانی منابع در این زمینه مع‌الوصف هیچ منبعی وجود ندارد که با روش علمی مستقیماً به مطالعه حقوق بشر از نگاه امام علی بن ابی‌طالب در اسلام پرداخته باشد؛ بلکه تنها می‌توان به سراغ منابعی رفت که به طور پراکنده اشارات و عباراتی در آن‌ها پیرامون حقوق بشر به چشم می‌خورد؛ لذا نیاز به تلاش و جست‌وجوی بیشتری وجود دارد؛ خصوصاً باتوجه‌به گستردگی موضوع و جایگاه شخصیت امام علی علیه‌السلام - که بسیار از او و درباره او مطلب گفته شده است - دشواری این تحقیق دوچندان می‌گردد.

۲- طرح این تحقیق پس از سقوط بت بزرگ دیکتاتوری در عراق و گرفتار شدن مردم این کشور و شخصیت‌های فکری و سیاسی وابسته به مکتب اهل‌بیت در دام تروریسم و هراس‌افکنی‌های گوناگون نگاشته شده است. حال بگذریم از تهدیدات روزانه‌ای که از سوی بقایای نظام دیکتاتوری عراق و هم‌پیمانان تکفیری آنان نسبت به طرف‌داران اندیشه اسلام حقیقی و حقوق بشر اعمال می‌گردد.

۳- بحث حاضر در حوزه علوم‌انسانی قرار دارد و یکی از دشواری‌های مطالعات انسانی این است که پژوهشگر باید از گرایش‌ها و رسوبات فکری خود فاصله بگیرد و در یک فضای علمی و بی‌طرفانه به تحقیق بپردازد. البته این کار دشواری است؛ اما بااین‌همه، تلاش نویسنده بر آن بوده تا در حد توان از هرگونه جهت‌گیری، تأثیرپذیری و جانب‌داری دوری کند و واقع‌نگری را راه خویش و بی‌طرفی را شعار خود قرار دهد.

پیکربندی کتاب

این کتاب دارای یک مقدمه، پنج بخش و یک خاتمه است که مهم‌ترین نتایج بحث در آن دیده می‌شود.

بخش اول دارای دو فصل است: در فصل اول به طور مختصر اشاراتی به شخصیت امام علی بن ابی‌طالب علیه‌السلام و جایگاه او در اسلام و شرایط حاکم بر دوران زندگی آن بزرگوار به‌ویژه از جنبه حقوق بشری آورده می‌شود و در فصل دوم به سیر تحول مفهوم و نظریه حقوق بشر و ابعاد اصلی این اندیشه پرداخته می‌شود تا از این طریق بتوان به ارزش سهم نظری و عملی امام علی علیه‌السلام در بارور ساختن نظریه حقوق بشر در مسیر زندگانی بشر پی برد.

در بخش دوم به بیان حقوق اساسی انسان از نظر امام علی علیه‌السلام پرداخته‌ایم و در سه زمینه، دیدگاه‌های آن حضرت بیان می‌شود: زمینۀ اول حق زندگی، زمینۀ دوم حق برابری عادلانه و در پایان نیز، پیرامون حق آزادی سخن گفته می‌شود.

حقوق سیاسی بشر موضوعی است که در بخش سوم کتاب موردبحث قرار گرفته است و چهار گفتار در این زمینه طرح شده که: گفتار اول به بررسی آزادی اندیشه و بیان اختصاص دارد؛ گفتار دوم درباره حق شورا و مشارکت است؛ گفتار سوم به کنترل و نظارت بر زمامداران مربوط می‌شود؛ و در پایان به حق مخالفت پرداخته شده است.

در بخش چهارم جنبه‌های اجتماعی اقتصادی و فرهنگی حقوق بشر از دیدگاه امام علی علیه‌السلام مورد بررسی قرار گرفته است: گفتار اول از این بخش به حقوق زن می‌پردازد؛ سپس در گفتار دوم به حقوق کودک و خانواده رسیدگی می‌کند؛ آنگاه موضوع آموزش را در گفتار سوم به مطالعه می‌گیرد؛ و در گفتار چهارم به حق مالکیت و حق کار اشاره دارد؛ در آخرین گفتار نیز به قرارداد «بیمه همگانی» پرداخته شده است.

بخش پنجم کتاب در سه گفتار به پاره‌ای از حقوق مهم بشر می‌پردازد: در گفتار اول حق کرامت انسانی؛ در گفتار دوم، حق برخورداری از دادرسی عادلانه؛ و در گفتار سوم این بخش نیز به حقوق بشر در زمان جنگ (حقوقِ بشردوستانه) اختصاص دارد.

در خاتمه نیز همان‌طور که اشاره شد به چکیده مباحث و پاره‌ای نتیجه‌گیری‌ها پرداخته می‌شود.

ذکر این نکته در پایان خالی از لطف نیست که مطالعه حاضر ادعای پیش‌گامی در این موضوع را ندارد؛ اما در دانشکده علوم سیاسی دانشگاه بغداد مطالعه حاضر نخستین طرح پژوهشی است که به موضوع حقوق بشر از دیدگاه امام علی بن ابی‌طالب علیه‌السلام می‌پردازد و از خداوند بزرگ می‌خواهیم که آخرین پژوهش نباشد؛ به‌ویژه آنکه ما در روزگار حاضر بیش از هر زمان دیگری به کوبیدن دروازه دانش پیامبر نیازمندتریم. باشد تا با شناختن اسلام به‌گونه‌ای که آن حضرت بیان و تجسم نموده است مرهمی بر دردها و آرزوهای بربادرفته مسلمانان و بلکه تمام بشریت گذاشته شود.

کتاب «حقوق بشر از دیدگاه امام علی (ع)» درقطع وزیری و در ۴۱۸ صفحه و با قیمت ۸۶هزارتومان از سوی نشر هنگام منتشر و روانه بازار کتاب گردیده است.