بررسی وضعیت بیکاری در استان‌های مختلف کشور؛
نرخ بیکاری ۱۸ استان دو رقمی است/ چرا برخی استان‌ها سهم بیشتری از بیکاری دارند؟
توزیع اشتغال در ایران ناعادلانه است. در حالی که ۱۳ استان بیکاری تک رقمی دارند، نرخ بیکاری در ۱۸ استان دیگر دورقمی و نرخ بیکاری برخی از استان‌ها تا حدود ۶ درصد بیشتر از میانگین بیکاری است.
به گزارش خبرنگار ایلنا، نرخ بیکاری در ایران همچنان دو رقمی است و همین باعث می‌شود بگوییم این مشکل همچنان یکی از اصلی‌ترین مشکلاتی است که اقتصاد کشور با آن مواجه است. بیکاری تنها مشکل اقتصادی به شمار نمی‌رود، بلکه تبعات اجتماعی، فرهنگی، سیاسی، روانی و ... آن باعث می‌شود از بیکار ماندن حدود سه میلیون ایرانی که درصد بالایی از آنها جوانان تحصیل‌کرده هستند، با عنوان بحران بیکاری یاد شود. آیا استان‌های مختلف کشور سهم برابری از اشتغال دارند؟ بررسی‌ها نشان می‌دهد که توزیع اشتغال در ایران عادلانه نیست. بر این اساس علاوه بر مشکل دانستن اصل بیکاری باید به این نکته نیز توجه داشت که بیکاری در مناطقی از کشور حادتر از جاهای دیگر است.
وضعیت بیکاری در استان‌های مختلف کشور
چندی پیش مرکز آمار نرخ بیکاری پاییز ۹۸ را اعلام کرد. چکیده نتایج طرح آمارگیری نیروی کار در پاییز ۱۳۹۸ نشان می‌دهد که نرخ مشارکت اقتصادی جمعیت ۱۵ ساله و بیشتر از ۴۴.۵ درصد در پاییز ۹۷ به ۴۴.۳ درصد در پاییز ۹۸ کاهش یافته است. تعداد جمعیت بیکاران کشور در پاییز ۱۳۹۸، دو میلیون و ۸۹۲ هزار و ۷۲۶ نفر گزارش شده است که این تعداد در مقایسه با پاییز ۱۳۹۷ کاهشی ۳۲۴ هزار و ۳۴۹ نفری را تجربه نموده است. با این کاهش جمعیت بیکاران، نرخ بیکاری نیز از ۱۱.۸ درصد در پاییز ۱۳۹۷ به ۱۰.۶ درصد در پاییز ۱۳۹۸ کاهش یافته است. در پاییز ۹۸ نرخ بیکاری در نقاط شهری و روستایی به ترتیب با کاهش‌های ۱.۵ درصدی و ۰.۶ درصدی در مقایسه با پاییز ۹۷ به ترتیب به ۱۱.۸ درصد و ۷.۱ درصد رسیده است. همچنین نرخ بیکاری جوانان ۱۵ تا ۲۴ ساله در پاییز ۱۳۹۸ با ۱.۲ درصد کاهش نسبت به پاییز ۱۳۹۷ به ۲۵.۸ درصد رسیده است. نرخ بیکاری جوانان ۱۸ تا ۳۵ ساله نیز در پاییز ۱۳۹۸ در مقایسه با مدت مشابه سال گذشته ۱.۴ درصد کاهش یافته و به ۱۷.۹ درصد رسیده است.
اشتغال در یک استان نتیجه سرمایه‌گذاری در بخش‌های مختلف به ویژه بخش صنغت است. در جایی که برای رونق صنایع سرمایه‌گذاری شود هم شغل صنعتی به وجود می‌آید و هم مشاغل خدماتی رونق می‌گیرند. وقتی نرخ بیکاری استان‌هایی را بررسی کنیم که بر اساس گزارش مرکز آمار وضعیت نامناسبی در زمینه اشتغال دارند شاهد این هستیم که وضعیت سرمایه‌گذاری صنعتی در آنها مناسب نبوده است
نکته جالب توجه درباره بیکاری در پاییز ۹۸ توزیع بیکاری در استان‌های مختلف کشور است. گزارش مرکز آمار نشان می‌دهد که تنها ۱۳ استان در ایران نرخ بیکاری یک رقمی دارند. خراسان جنوبی، خراسان رضوی و سمنان به ترتیب با نرخ ۵.۴، ۶.۳ و ۷.۶ بهترین وضعیت را در این زمینه دارند. در مقابل سه استان کرمانشاه، چهارمحال و بختیاری و خوزستان با نرخ‌های ۱۶.۳، ۱۶.۱ و ۱۴.۵ وضعیت بحرانی در زمینه بیکاری دارند. وضعیت بیکاری در استان‌های لرستان و هرمزگان نیز با نرخ‌های بیکاری ۱۳.۸ و ۱۳.۵ درصد وضعیت نامناسبی است. دلیل این توزیع نامناسب اشتغال چیست؟ چرا نرخ بیکاری در دو استان اول و آخر جدول بیکاری حدود ۱۱ درصد با هم فرق دارد؟
استان‌های کم برخوردار نیازمند سرمایه‌گذاری هستند
علیرضا حیدری (کارشناس روابط کار و فعال کارگری) به ایلنا می‌گوید: اشتغال در یک استان نتیجه سرمایه‌گذاری در بخش‌های مختلف به ویژه بخش صنغت است. در جایی که برای رونق صنایع سرمایه‌گذاری شود هم شغل صنعتی به وجود می‌آید و هم مشاغل خدماتی رونق می‌گیرند. وقتی نرخ بیکاری استان‌هایی را بررسی کنیم که بر اساس گزارش مرکز آمار وضعیت نامناسبی در زمینه اشتغال دارند شاهد این هستیم که وضعیت سرمایه‌گذاری صنعتی در آنها مناسب نبوده است.
او ادامه می‌دهد: تفاوت در نرخ بیکاری در میان استان‌های مختلف مربوط به امسال یا پارسال نیست. دهه‌هاست که شاهد این هستیم که استان‌هایی نرخ بیکاری بالا و استان‌هایی نرخ بیکاری پایین دارند. وقتی نرخ بیکاری در سال‌های مختلف را بررسی می‌کنیم، می‌بینیم همان استان‌هایی که اکنون وضعیت اشتغال‌شان قرمز معرفی شده قبلا هم در این زمینه مشکل داشته‌اند. البته ممکن است یک استان به دلیل اجرای طرح‌های ضربتی و سرمایه‌گذاری کلان خودش را از محدوده بحرانی بیکاری خارج کرده و در مقابل استانی دیگر به دلیل عدم سرمایه‌گذاری شاهد افزایش نرخ بیکاری باشد، اما در کل روند‌های ایجاد اشتغال در استان‌ها در سال‌های اخیر مثل سابق بوده و استان‌های توسعه نیافته همچنان نرخ بالای بیکاری دارند.
این کارشناس روابط کار تاکید می‌کند که راه‌حل رفع بیکاری در استان‌هایی که نرخ بیکاری بالایی دارند، سرمایه‌گذاری‌های جدید است.
مغفول ماندن ظرفیت گردشگری
در حالی بر سرمایه‌گذاری صنعتی تاکید می‌شود که در سال‌های اخیر برخی از کارشناسان روابط کار و همچنین مسئولان بر تمرکز بر ظرفیت‌های بومی و محلی استان‌ها اشاره داشته‌اند. برای مثال گردشگری ظرفیتی است که اتفاقا پنج استان کشور که بالاترین نرخ بیکاری را دارند، از آن برخوردارند. کرمانشاه، چهارمحال و بختیاری، خوزستان، لرستان و هرمزگان همگی از جاذبه‌های طبیعی و فرهنگی بی‌نظیری برخوردارند، اما چرا این ظرفیت‌ها مغفول مانده و تاثیری در بهبود وضعیت اشتغال این مناطق نداشته است؟
حیدری می‌گوید: ایجاد اشتغال با رونق گردشگری نیز تابعی از سرمایه‌گذاری است. این درست است که استان‌های یاد شده ظرفیت‌های خوبی در زمینه گردشگری دارند، اما این ظرفیت‌ها بالفعل نشده و مغفول مانده‌اند. دلیل آن این است که از نظر زیرساختی سرمایه‌گذاری نشده تا گردشگری رونق بگیرد.
او تاکید می‌کند: جذب گردشگر نیازمند بهبود زیرساخت‌هایی مانند زیرساخت‌های ارتباطی و همچنین ایجاد جذابیت‌هایی در مقاصد گردشگران است. این کار‌ها را باید دولت انجام دهد و بخش خصوصی نمی‌تواند هم زیرساخت ایجاد کند و هم در حوزه گردشگری سرمایه‌گذاری کند.
این کارشناس روابط کار همچنین به برنامه‌ریزی و داشتن استراتژی برای جذب گردشگر اشاره می‌کند و می‌گوید: ما دو دسته گردشگر داخلی و خارجی داریم. جذب گردشگر داخلی به دلایل متعدد با مشکلاتی مواجه است. مسئولان اعلام می‌کنند که شش دهک درآمدی در ایران نیازمند مساعدت‌های دولتی و مستحق دریافت حمایت‌های معیشتی هستند. مشخص است در چنین وضعیتی افراد سفر نمی‌کنند یا اگر سفر کنند درآمد چندانی برای مردم مقاصد گردشگری ندارند.
او ادامه می‌دهد: در مورد گردشگران خارجی هم که مشکلات پیچیده‌تر است. به دلایل مختلف شاهد این هستیم که در این زمینه موفقیت چندانی حاصل نشده است و برای رونق گردشگری خارجی باید اقدامات متعددی انجام داد.
گزارش مرکز آمار نشان می‌دهد که تنها ۱۳ استان در ایران نرخ بیکاری یک رقمی دارند. خراسان جنوبی، خراسان رضوی و سمنان به ترتیب با نرخ ۵.۴، ۶.۳ و ۷.۶ بهترین وضعیت را در این زمینه دارند. در مقابل سه استان کرمانشاه، چهارمحال و بختیاری و خوزستان با نرخ‌های ۱۶.۳، ۱۶.۱ و ۱۴.۵ وضعیت بحرانی در زمینه بیکاری دارند
حیدری با تاکید بر اینکه به رغم وجود ظرفیت‌های زیاد، گردشگری نتوانسته اقتصاد استان‌های کم برخوردار را متحول کند، می‌گوید: وقتی سهم گردشگری از تولید ناخالص داخلی را ارزیابی می‌کنیم شاهد این هستیم که نقش بزرگی ندارد و به همین دلیل نمی‌تواند تاثیر چندانی در کاهش بیکاری داشته باشد، هر چند ظرفیت مناسب در این مورد وجود دارد و می‌توان با ایجاد زیرساخت، تاثیرگذاری گردشگری را افزایش داد.
برنامه‌ریزی منطقه‌ای جای برنامه‌ریزی ملی
بررسی برنامه‌هایی که در زمینه اشتغال اجرا می‌شود نشان دهنده این واقعیت است که معمولا یک نسخه برای ایجاد اشتغال در کل کشور پیچیده می‌شود، حال آنکه برخی از استان‌ها ظرفیت لازم برای اجرای برنامه اعلامی را ندارند. برعکس، این استان‌ها ظرفیت‌هایی دارند که اگر مورد توجه قرار گیرند تحولی بزرگ در زمینه اشتغال ایجاد می‌شود. کرمانشاه، چهارمحال بختیاری و لرستان که جزء پنج استان کشور از نظر وضعیت بد اشتغال هستند، ظرفیت‌های طبیعی زیادی دارند. اورامانات در کرمانشاه این استان را صاحب طبیعتی بکر کرده است. در چهارمحال و بختیاری چندین تالاب بین‌المللی، رودخانه و آبشار هست و از لرستان به عنوان عروس ایران از نظر جاذبه‌های طبیعی یاد می‌شود. هرمزگان با ساحلی پهناور و جزیره‌های بکر و همچنین خوزستان با آب و هوای متنوع همه می‌توانند جذب گردشگر داخلی و خارجی کنند، اما چون زیرساخت مناسبی وجود ندارد، این استان‌ها از ظرفیت‌های خود کمترین بهره را می‌برند. شاید برنامه‌ریزی محلی جای برنامه‌ریزی ملی بتواند مشکلات را تا حد زیادی رفع کند. در این بین ایجاد زیرساخت‌ها اهمیت زیادی دارد و باید در وهله اول راه‌های ارتباطی استان‌های کم برخوردار مورد توجه قرار گیرند و بهبود یابند.
